სპონდილოართროპათიები

      კახაბერ ჭელიძე

ეპიდემიოლოგია

სპონდილოართროპათიის გავრცელების მაჩვენებელი 0.5-1%-ია. მისი ტიპური ფორმა მაანკილოზებელი სპონდილიტია, რომლითაც ძირითადად ახალგაზრდა მამაკაცები ავადდებიან.

ეტიოლოგია

სპონდილოართროპათია დამახასიათებელია გენეტიკურად წინასწარგანწყობილი პირებისთვის, თუმცა დაავადების განვითარებაში გარკვეული როლი აკისრია გარემო ფაქტორებს, კერძოდ კი ინფექციას (ქლამიდია, მიკოპლაზმა, იერსინია).


სპონდილოართროპათიები მოიცავს ავადმყოფობათა რიგს, რომლებიც დაკავშირებული არიან B27 HLA ჰაპლოტიპთან და აზიანებენ ხერხემალს.


მაანკილოზებელი სპონდილიტი

ფსორიაზული ართრიტი

რეაქტიული ართრიტი

კრონის ავადმყოფობასთან ასოცირებული ართრიტი

SAPHO სინდრომი

S – სინოვიტი

A – აკნე

P – პუსტულოზი (პალმო-პლანტარული)

H – ჰიპეროსტოზი

O – ოსტეიტი


ხერხემლის სახსრების ანთება განაპირობებს ხრტილოვან ართროპათიას და დამატებითი სტრუქტურების გაძვალებას (ოსიფიკაციას). იოგოვანი აპარატის გაძვალებას და ხერხემლის რკალის ანკილოზს მოჰყვება ხერხემლის მოქნილობის მზარდი დაქვეითება.


მიზეზები

ხერხემლის სახსრების ქრონიკული ანთება

იოგივანი სტრუქტურების გაძვალება

ხერხემლის წვრილი სახსრების მაანკილოზებელი დეგენერაცია


სიმპტომები

ავადმოყოფობის კარდინალური ნიშანი არის წელის ტკივილი ბარძაყებში ირადიაციით, განსაკუთრებით დილის საათებში. დილის შებოჭილობა იხსნება მოძრაობის პროცესში. ხერხემლის დაზიანებას ხშირად თან ახლავს ქვედა კიდურების ასიმეტრიული მტკივნეული ართრიტი. ავადმოყოფობისთვის დამახასიათებელია არასახსროვანი (ექსტრაარტიკულური) გამოვლინებები


უვეიტი

ურეთრიტი

ენთეზიტი (მყესების ძვლათან მიმაგრების ადგილის ანთება).


პათოლოგიის პროგრესირების კვალად მზარდი ინტენსივობით ზიანდება ხერხემალი და ვითარდება აქსიალური ჩონჩხის ანკილოზი კიფოზით.


ტკივილის ხშირი მდებარეობა

ილიოსაკრალური სახსარი

ხერხემლის სახსრები

მუხლები


ტკივილის ხასიათი

მწველი

ინტენსიური

გადაცემული


ტკივილის განვითარება

ღამით

ადრე დილის საათებში

მოსვენების მდგომარეობაში (განსაკუთრებით საღამოთი)


დიაგნოზი

მაანკილოზებელი სპონდილიტი საეჭვოა ახალგაზრდა მამაკაცებში, რომლებიც უჩივიან ღამის წელის ტკივილს და დილის შებოჭილობას. სადიაგნოზო ღირებულებისაა, ასევე, ტკივილის გაქრობა ან შემსუბუქება მოძრაობის დროს და ავადმყოფობის ხერხემლის გარეტა (ექსტრავერტებრული) გამოვლინებები.


მენელის დადებითი ნიშანი მიუთითებს საკროილეიტის არსებობაზე. დიაგნოზი დასტურდება რადიოლოგიური კვლევის შედეგების და HLA-B27 გენოტიპის მეშვეობით.


ტიპური სადიაგნოზო კრიტერიუმები

ღამის წელის ტკივილი დილის შებოჭილობით

მენელის დადებითი ნიშანი

HLA-B27

რადიოლოგიურად დადასტურებული საკროილეიტი


მენელის ნიშანი


ცალი ხელით მუცელზე მწოლიარე პაციენტის გავის ძვლის ფიქსაცია, მეორეთი კი ფეხის აწევა. ტკივილის გაჩენა მიუთითებს გავა-თეძოს სახსრის დაზიანებაზე.



მკურნალობა

სიმპტომური მკურნალობისთვის გამოიყენება არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო საშუალებები, არაოპიოიდური და ოპიოიდური ტკივილგამაყუჩებლები. არასტეროიდების გამოყენება ერთგვარ თერაპიულ ტესტს წარმოადგენს – მათი ეფექტურობა ღამის ტკივილის შემთხვევაში მნიშვნელოვანი სადიაგნოზო კრიტერიუმია.


ფიზიკური თერაპია

რეაბილიტაცია

თერმოთერაპია

კრიოთერაპია

მასაჟი

ელექტროთერაპია

ფიზიოთერაპიის სხვა სახეები

ფარმაკოთერაპია

სიმპტომური ფარმაკოთერაპია

სიმპტომური ფარმაკოთერაპია – ძირითდად არასტეროიდები

მეტოტრექსატი

აზათიოპრინი

TNF-α ბლოკერები

  Copyright 2012